Androgenetik alopesi; genetik ve ailesel yatkınlığı olan bireylerde genelde 20-30’lu yaşlarda başlayan saçların incelmesiyle ve dökülmesiyle saç çizgisinin geri çekilmesi veya şakak ve tepe bölgesinin açılmasıyla ortaya çıkan bir saç dökülmesi çeşididir.
Saç dökülmesinin erken dönemlerinde yapılacak tedaviler ile saç dökülmesi geciktirilebilir dolayısıyla saç dökülmesi kısmen engellenmiş olur. Bu dökülme tipini tamamen düzelten bir yerel ve ağızdan alınan tedavi metodu yoktur.
Tedavideki amaç saçların dökülmesini azaltmak, dökülme hızını yavaşlatmak ve androjen aktivitesinin yoğun olduğu yılları olabildiğince hormon etkisinden uzak tutmaktır.
Tedavide sürülecek losyonlar içinde Minoksidil etkinliği kanıtlanmış bir ilaçtır. Ağız yoluyla alınan Finasterid tablet uzun süreli kullanımlarda etkilidir. Ancak belirgin yan etkileri nedeniyle mutlaka dermatolog denetiminde ve takip altında kullanılmalıdır.
Diğer yöntemler içinde mikroiğneleme, trombositten zengin plazma enjeksiyonu, mezoterapi, dutasterid enjeksiyon tedavileri, saçlı deriye LLLT denilen lazer tedavileri uygulanması, peruk uygulaması, yapıştırma saç protezleri, kozmetik kamuflaj ve saç ekimi sayılabilir. Saç ekimi özellikle belirgin saç dökülmesi ve kellik oluşmuş kişilerde tedavide en belirgin fayda sağlanabilen yöntemdir.
Saçkıran hastalığı kişinin kendi vücut savunma hücrelerinin vücudundaki kıl kökü hücrelerini yabancı görüp saldırması nedeniyle oluşan bir hastalıktır.
Alopesi Areata (Saç kıran) bulaşıcı bir hastalık değildir.
Genetik (ailesel) olarak yatkın olan kişilerde tetikleyici birtakım faktörlerle hastalık oluşur. Bazı vitamin eksiklikleri, tiroid hastalıkları, tip 1 diyabet, vitiligo hastalığı, atopik ekzeması olanlar ve ailelerinde astım gibi faktörlerle birliktelik gösterebilir.
Kesin bir tedavisi yoktur. Hastalık büyük oranda kendiliğinden bir yıl içinde gerileyebilir. Ancak bazı kişilerle hastalık tekrarlama eğilimindedir.
Saçkıran hastalığında tedavideki amaç kılların daha hızlı geri gelmesine yardımcı olabilmektedir.
Tedavide sınırlı alanda saç dökülmesi varsa yerel iğne, steroidli krem veya losyon, yaygın durumlarda ağızdan kullanılan ilaçlar önerilmektedir. Bu ilaçların biri veya birkaçı birlikte kullanılabilir.
Hangi ilaç tedavisinin kullanılacağı doktorunuz tarafından yaş, klinik durum ve hastalıkla ilişkili özelliklerinize bağlı değişebilmektedir. Hastalık düzenli takip gerektiren bir hastalıktır.
Kadınlarda erkeklerdekine benzer şekilde tepe bölgesinde saçların incelmesi, saçlı derinin kolay görünür hale gelmesi ve saç yoğunluğunda azalma şeklinde karşımıza çıkan dökülme tipidir. Kadınlarda bu dökülme genelde erkeklerden daha ileri yaşlarda, 50-60 yaşında başlar. Kadınlarda genelde saç çizgisi gerilemez, kellik oluşmaz ancak taç biçiminde bir seyrelme görülür.
Kadınlarda bu saç dökülmesi genelde kronik telojen effluvıum denilen genel saç dökülmesi ile birliktelik göstermektedir. Tanıda klinik muayene, dermoskopi ve gereken olgularda trikogram gibi incelemeler kullanılır.
İnflamatuvar olmayan, sık görülen bir saç kaybı nedenidir.
Ani başlangıç gösteren ve şiddetli dökülme görülen, genellikle ilişkili özel bir olay ya da tetikleyicinin saptanabildiği saç dökülmesi formudur. Saç tüm alanlardan dökülme ve azalma gösterir. Kellik oluşacak şekilde tek bir alanı etkilemez. Saç yoğunluğunda azalma ile karakterizedir.
Akut telogen effluvium, aşağıdakiler de dahil olmak üzere bir dizi farklı olaya bağlı tetiklenebilir:
Genellikle ani dökülme yukarıda belirtilen tetikleyici olaylardan 2-3 ay sonra başlayıp 3-6 ay kadar devam edebilmektedir. Bu saç dökülmesi formunda saçlar tetikleyici olay veya hastalık geçtikten sonra saç dökülme problemi ortadan kalkmaktadır.
Altı aydan uzun süre artan telojen saç dökülmesinin olduğu, kendini sınırlayan bir durumdur. Kronik TE uzun sürer ve dalgalı bir seyir izler. Genellikle 30-50 yaş arasındaki bayanlarda daha yaygındır. Kronik yaygın telojen saç kaybının en sık nedenleri tiroid hastalıkları, derin demir eksikliği anemisi, sıkı diyetler ile yeterli dengeli ve sağlıklı beslenmenin olmamasıdır.
Akut ve kronik telojen effluvıum tedavisinde ana yöntem altta yatan nedenin saptanıp tedavisinin yapılmasıdır. Tetikleyici faktörün bulunup elimine edilmesi tek başına saç dökülmesinin azalmasını veya durmasını sağlar. Kronik TE tedavisi daha uzun süreli veya zor bir süreçtir. Bu nedenle tedavide tek bir yöntem yerine kombine tedaviler tercih edilir.
Sikatrisyel alopesi, saç kaybı olan alanlarda folikül ağızlarının görülemediği deride atrofinin eşlik ettiği bir grup saç hastalığını tanımlamaktadır. Derin yerleşimli mantar enfeksiyonları, bazı bakteriyel deri hastalıkları, baş saçlı derisinde lokalize olabilen bazı deri hastalıkları, travmalar, yanıklar, yüksek doz X ışınları sikatrisyel alopesi ile sonlanabilir. Ayrıca, bugün için nedeni tam olarak bilinmeyen bir grup primer saç hastalığındaki bunlara “primer sikatrisyel alopesiler” denmektedir, enflamatuar infiltrasyon hücumu sonrasında foliküller geri dönüşümsüz hasarlanmakta ve folikül saç şaftını oluşturma yeteneğini kaybetmekte, dolayısıyla kalıcı saç kaybı oluşmaktadır.
Sikatrisyel alopesilerde tanı ve tedavi yaklaşımı için sıklıkla biyopsi ve histopatolojik inceleme gerekmektedir.
Primer olanlarda kozmetik problem açısından tanının hızla konması ve tedaviye erken dönemde başlanması gereklidir.
Bu, saçlı deriyi tutan bir enflamatuar deri hastalığıdır. Nedeni ve tedavisi çok iyi bilinmemekle birlikte “liken” dediğimiz bir tür mantar hastalığı nedeniyle saçlı derimizde bulunan saç kılı köklerine kendi bağışıklık sistemimizin saldırdığı ve saç köklerini yok ettiği düşünülmekte.
Bu şikayetleri olan kişilerde saç ekimi yapılamıyor çünkü ekilen saçlara da dökülüyor. Yani otoimmun atak ekilen saçlarda da kendini gösteriyor ve tekrar saç kaybı yaşanıyor.
Liken pilanoplaris tedavisinde topikal uygulanan steroidler, deri içine steroid enjeksiyonları kullanılabilir. Ayrıca oral yolla verilen doksisiklin ve hidroksiklorokin gibi daha az yan etkili ilaçlar, metotreksat, siklosporin gibi çok güçlü ve dikkatli kullanılması gereken ilaçlar da tedavide yer almakta. Bu hastalık için sürekli düzenli takip ve tedavi gerekmektedir.
Seboreik Ekzema; daha çok saçlı deri, yüz, kaşlar, burun kenarı, yanaklar, kulak iç ve dış kısımlarında, pembe renkli kızarık alanlar üzerinde sarı yağlı kepeğimsi kabuklanmalar şeklinde ortaya çıkan bir ekzemadır. Toplumda kısmen sık görülen bir hastalıktır. Kişiye belirgin bir zararı yoktur. Tamamen tedavi olması her zaman mümkün değildir. Uygulanan tedavilerle hastalığın bulguları geçici bir süre ortadan kaldırılabilir. Emosyonel stres, bazen kullanılan ürünler ve kış ayları seboreik egzemayı arttırabilir.
Saçlı deri tutulumunda, çinko pirition, selenyum sülfit, ketokonazol içeren kepek karşıtı şampuanların düzenli kullanılması ile bulgular tamamen kaybolur. Şampuan saçlı deride 5-10 dakika bekletildikten sonra durulanmalıdır. Kepeklerin kalın olduğu hastalarda salisilik asitli solusyonlar tedavi başlangıcında kullanılarak kepekler temizlenir.
Yüz, kulak ve burun civarı: Bu bölge için mantar karşıtı kremler önerilir. Kızarıklığın belirgin olduğu durumlarda ise kortizonlu kremler veya kalsinörin inhibitörleri faydalı olur.
Vücut: Gövde, sırt, koltuk altı gibi bölgelerde olduğunda o bölgelerin mantar karşıtı şampuanlarla yıkanması, şampuanın o bölgede 5-10 dakika bekletildikten sonra durulama yapılması iyi sonuçlar verir.
Saç bitlenmesi insan saçında yaşayan ve üreyen kan emerek beslenen bitlerin neden olduğu ve sık görülen bir saç-saçlı deri hastalığıdır. Özellikle ensede kaşıntı şikayeti ile birliktedir. Kadınlarda erkeklere göre daha sık görülür ve okul çağı çocuklarında daha sık izlenmektedir. Tedavi edilebilir bir sağlık sorunudur. Toplu yaşam yerlerindeki (öğrenci yurtları, asker koğuşları gb) kişileri özellikle de okul çağı çocuğu, ailesi ve sosyal çevresinin sağlığını tehdit eden bir problemdir.
Saç biti hasta bir kişi ile yakın fiziksel temas veya o kişiye ait tarak, fırça, eşarp, yastık, şapka ve tüylü oyuncaklar gibi paylaşılan kişisel eşyalarla bulaşabilir.
Saç biti yaşam süresi ortalama 30 gündür. Dişi bitler sirke adı verilen yumurtayı genellikle geceleri saç diplerine bırakır. Sirkeler kıla sıkıca yapışık halde, özellikle de başın arkasında enseye yakın kısmında ve kulakların arkasında yerleşirler. Sirkeler 9-12 günde olgunlaşırlar. Sirkeler insan vücudu dışında kumaş ve battaniye üzerinde 10 gün kadar canlı kalabilirken saç biti yalnızca 1-2 gün yaşayabilir ve evcil hayvanlar üzerinde yaşayamaz.
Mekanik temizlikle (saçların yıkanması-ince dişli tarak ile taranması, sirke ve bitlerin bu yolla doğrudan uzaklaştırılması) birlikte hastalar kimyasal ajanlar da kullanılarak tedavi edilir.
Mekanik temizlik: Bitler suya maruz kaldıklarında geçici olarak hareket etmediklerinden ıslak saçın taranması ile daha kolay uzaklaştırılırlar. Saçlar ıslatıldıktan sonra saç kremi gibi bir kayganlaştırıcı uygulanarak saçlar sık dişli taraklarla yaklaşık 15-30 dakika süreyle taranır. Bu tarama işlemi 2 hafta kadar her 3-4 günde bir bitler tamamen uzaklaşıncaya kadar tekrarlanmalıdır. Saçların traş edilmesi mekanik temizleme yöntemi olarak tedavide yardımcı olabilir.
Ancak bu yöntem erkek çocuklarında daha rahat tercih edilebilirken, kız çocuklarında saçların çok kısa kestirilmesi psikolojik sorunlara yol açabileceği için dikkatli olunmalıdır.
Tedavi ilaçları saçlı deriye bölgesel olarak krem, losyon veya jel şeklinde uygulanır. Saçlar ıslatılıp şampuan ile ovalandıktan sonra durulanıp havlu ile kurulanır. Daha sonra kuru ve temiz olan tüm saçlı deriye bahsedilen ilaç uygulanıp 10 dakika kadar beklenerek durulanır. İlk uygulamadan 7-10 gün sonra tedavi tekrarı gerekir. Bu tedavi erişkin bitleri öldürdüğü için tekrar tedavisinin amacı sirkelerden-yumurtalardan çıkan yeni larvaları öldürmektir.
Sirkelerin tamamen temizlenmesi tedavi için şarttır. Bu nedenle tedavi sonrası saç ve saçlı deri kontrol edilmelidir. Sirke saptanırsa bitlenme bir süre sonra yeniden görülebileceği için tedavi tekrarı gerekir.
Saçbiti saptanan kişinin çevresindeki temaslı kişiler (aile bireyleri veya aynı yerde yaşadığı kişiler) de saç biti açısından kontrol edilmeli ve tedavi önerilmelidir.
Hastaların bit veya sirke barındırabilecek kişisel eşyaları ortak kullanılmamalıdır. Fırça, tarak, şapka, baş örtüsü, yastık kılıfı, havlu gibi eşyalar sıcak suyla yıkanmalı, yıkanamayacak eşyalar kuru temizleme veya 2 hafta ağzı kapatılmış plastik torbada bekletilerek bitler ve yumurtalar tamamen temizlenmelidir. Kilim, mobilya, döşek ve araba koltukları iyice vakumlanmalıdır.
Daha çok çocukluk çağında ve kırsal kesimde, sıklıkla hayvanlardan bulaşan mantarların neden olduğu, saçlarda kepeklenmeden derin iltihaplanmaya ve saçlarda dökülmeye kadar çeşitli şekillerde karşımıza çıkan bir hastalıktır. Kentlerde yaşayan hastalarda mantar bulaşması kedi, köpek gibi evcil hayvanlardan da kaynaklanabilir. Saçlı deri mantar enfeksiyonu erişkinlerde görülmez.
Temizlik sıklığının azalması nedeniyle genellikle kış aylarında görülür.
Mantar enfeksiyonu saptanan bireylerin tarak, saç fırçası, şapka, havlu, yastık, başlık gibi malzemelerinin ortak kullanımından buralarda mantar sporları kalıp bulaşa neden olabileceği için kaçınılması gerekir.
Yüzeyel ve derin form olmak üzere basitçe 2 grup hastalık oluşur. Yüzeyel tip saçta genellikle saçlarda kepeklenme, dökülme ve kırılma, donuk ve cansız görünüm gibi bulgular yapar. Saçlı deride kılların döküldüğü saçsız alanlar görülebilir. Yüzeyel tip tedavi edilmezse veya yanlış tedaviler uygulanırsa derin mantar enfeksiyonuna dönüşebilir.
Derin mantar enfeksiyonu saçlı deride ağrılı kırmızı iltihaplı şişlikler, saçların bu alanlarda dökülmesi veya kolayca ele gelmesi, ense ve boyun bölgesinde ağrılı lenf bezi şişlikleri, ateş, halsizlik gibi enfeksiyon bulguları ile birliktedir. Kalıcı saç hasarı ve kaybına neden olur. Bu nedenle erken dönemde tedavi başlanması ve tamamen mantar enfeksiyonu geçene kadar tedavinin sürdürülmesi gereklidir.
Tedavide sürülen yerel ilaçlar ve/veya ağızdan mantar ilaçları kullanılır. Yüzeyel tipte krem ve losyonlar yeterli iken, iltihaplı yani derin tipte ağızdan mantar ilaçlarına ek olarak, antibiyotik tedavisi ve anti-inflamatuar tedavi ve yerel tedaviler iltihap geçene kadar devam edilir.
Mantarın tedavi süresi mantar tipine ve tutulum şekline bağlı değişmekle beraber ortalama süre 8 hafta kadardır.
Sayfa Özeti: Saç Dökülmeleri
Anahtar Kelimeler:
Bu sayfa sadece bilgilendirme amaçlıdır. Doktoruzun muayenesi veya önerilerinin yerini tutmamaktadır.
Aklınıza takılan noktaları lütfen muayeneniz sırasında doktorunuz ile görüşünüz.