Tırnak mantarı; el veya ayak tırnaklarının mantar mikrobu ile ortaya çıkan bir enfeksiyonudur. El veya ayak tırnaklarında kalınlaşma, renk ve şekil değişikliği ve kırılmaya neden olur. Tırnak mantarına birkaç farklı mantar tipi neden olabilir. Mantarlar ayakkabıların içindeki nemli ve havasız ortamda gelişir. Ayak mantarı tırnak mantarı için uygun ortamı hazırlayabilir.
Tırnak rengi sarı veya kahverengiye dönüşür. Tırnak kalınlaşır ve aşırı büyür. Tırnak altında kötü kokulu bir birikim olabilir. Enfeksiyon ilerledikçe tırnak gitgide ufalanıp dökülebilir ya da ayakkabı içerisinde rahatsızlık veya ağrıya neden olacak kadar kalınlaşabilir.
Dermatoloğunuz el ve ayak tırnaklarını görünümüne bakarak tanı koyabilir. Bazen tırnaklarınızdan küçük örnekler alınabilir. Bu örnekler test edilmesi için laboratuvara gönderilir ve tanı kesin konulabilir.
Tırnak mantarı nadiren kendiliğinden iyileşir. Genellikle kronik (uzun-süren) bir durumdur. Giderek kötüleşerek diğer tırnakları etkileyebilir. Etkilenen tırnak düşse de yeni tırnakta mantar ile enfekte olabilir.
Tırnak mantarından korunmak için:
Tedavi enfekte olmuş tırnağın hekiminiz tarafından mümkün olduğunca uzaklaştırılması ile başlayabilir. Bu şu şekilde yapılabilir:
Eğer enfeksiyonunuz hafif ve tırnağınızda küçük bir alana sınırlıysa, dermatoloğunuz antifungal bir krem veya ilaçlı bir tırnak cilası verebilir. Eğer enfeksiyon tırnağınızın geniş bir alanında veya birkaç tırnakta ise hekiminiz terbinafin veya itrakonazol gibi bir oral antifungal tedavi verebilir. Her iki ilaç da bazen sıkıntılı yan etkilere neden olabilir. İtrakonazol ciddi ilaç etkileşimlerine neden olabilir.
Çok şiddetli olgularda tırnak mantarı tedaviye dirençli ise tırnağın tümünü cerrahi olarak çıkarmak gerekli olabilir.
Birçok birey birkaç ay süreli oral antifungal ilaç ile tedavi edilebilir. Ancak mantar öldükten sonra bile tırnak normal görünümüne dönemeyebilir. Bazı bireylerde oral antifungal ilaç ile başarılı bir tedavi sonrası bile tekrar nüks edebilir.
Tinea versikolor (pityriasis versikolor), deride normalde yaşayan bir mantar türünün, çeşitli nedenler ile artması ile oluşan bir genellikle gövde, sırt ve kollarda deri renginde açık veya nadiren koyu renkli lekeler biçiminde oluşan derinin mantar enfeksiyonudur.
Tinea versikolora sebep olan Malassezia adlı mantar türü hepimizin derisinde normal olarak bulunur. Ancak sadece bazı insanlarda, bu mantarın aşırı üremesi sonucunda tinea versikolor gelişir.
Tinea versikolor deride küçük lekeler olarak başlar. Zamanla genişleyen lekeler birleşerek daha geniş alanlar etkileyebilir. Lekelerin üzerinde ince kepekler bulunur.
Sıcak ve nemli ortamda mantarın üremesi artacağından, tinea versikolor yaz aylarında daha sık görülür. Ayrıca güneşe maruz kalan alanlardaki lekeler, çevresindeki deri gibi koyulaşmayacağından, tinea versikolor yaz aylarında daha belirgin hale gelebilir.
Sıcak ve nemli ortam, aşırı terleme, yağlı deri yapısı gibi koşullarda mantarın üremesi artar. Ergenler ve genç erişkinler, yaşlılar ve çocuklara göre daha yağlı deri yapısına sahip olduklarından, daha sık etkilenirler. Ayrıca bağışıklık sistemi baskılanmış kişilerde de hastalık ortaya çıkabilir.
Tinea versikolor, derinin bir mantar hastalığı olmasına karşın, bulaşıcı değildir; insandan insana bulaşmaz.
Klinik muayene çoğu zaman yeterlidir. Bazen, lekelerin üzerindeki ince kepeklerin mikroskopta incelenmesi ile tanı kesinleştirilir. Ayrıca Wood lambası sarımsı-yeşil renk değişikliğinin saptanması ile de tanı doğrulanabilir.
Tedavide ilaçlı şampuanlar, losyon ve kremler kullanılır.
Tedavi edilmiş olsa bile, derideki renk değişikliğinin normale dönmesi aylar sürebilir. Bu durum tedavinin etkisiz olduğu anlamına gelmez. Zaman içinde renk normale dönecektir. Bu süre içinde güneşten korunmak önemlidir. Hastalık sık tekrarlar ise ilaçlı şampuanların ayda bir-iki kez uygulanması ile nüks engellenebilir.
Hastalığın sık tekrar ettiği bireylerin, bol ve terlemeyi engelleyen giysiler tercih etmesi uygun olacaktır.
Tinea Pedis (ayak mantarı); ayakların Dermatofit denilen mantarlarla oluşan yüzeyel enfeksiyonudur. Genellikle ergenlik sonrasında, sıklıkla erkeklerde rastlanan bir hastalıktır.
Ayak tabanı ve yan kısımlarında kuru, beyaz renkli kabuklanma, kalınlaşma, çatlama ve özellikle 4.-5. ayak parmak aralarında nemli görünüm belirgindir. Kaşıntı çok şiddetli olabilir ve kötü koku eşlik edebilir. Halk arasında ‘’Mayasıl’’ adı verilen ayak parmak arası yerleşiminde kuru soyulmalar bazen de peynirimsi beyaz görünümde oluşabilir.
Ayak mantar mikrobu olan dermatofitler dış çevrede bulunan, insandan insana bulaşabilen ve uygun sıcaklık (25-37°C), nem ve karbondioksit (CO2) koşullarında, hastalığa neden olan mantarlardır. Nem mantarın çoğalması için en uygun ortamı sağlar.
Ayak terlemesi, banyo/yüzme sonrasında iyi kurulamama, sıkı çorap ve ayakkabılar, uzun süre kapalı ayakkabı giyme, sıcak iklimin katkısıyla ayak mantarı gelişimi kolaylaşır. Ayakların yıkandıktan sonra iyi kurulanmayıp nemli bırakılması mantar üremesi için en sık karşılaşılan problemdir.
Mantar enfeksiyonları bulaşıcıdır; vücudun bir bölgesinden diğer bir bölgesine, eşyalardan veya insandan insana, hayvanlardan insanlara bulaşabilir. Bulaşma doğrudan ayak ayağa sürtünme yoluyla olabileceği gibi terlik, çorap, ayakkabı, havlu gibi, ortak kullanılan eşyalardan veya banyo, küvet, plaj, hamam soyunma odaları, spor salonları gibi halka açık ortak kullanım alanlarından bulaşabilirler. Ayak tırnaklara bulaşma ise daha çok tırnak makası, törpü gibi tırnakta zedelenme de yapabilen ortak eşyalar aracılığıyla olur.
Tedavi, dermatoloğunuzun önerdiği şekilde düzgün uygulanırsa çok daha kolay ve etkili olacaktır. Hastalık şiddetine göre sürme veya ağızdan alınan tabletlerle tedavi uygulanır. Ayak derisi için en az bir ay düzenli tedavi gerekecektir. Tedavi yanında korunma önlemlerine uyulması hem tedavinin başarısını olumlu yönde etkileyecektir hem de bulaşma ve yinelemeleri önlemek için çok önemlidir.
Kaşınma yoluyla sıyrıklar açılması bakteriler için giriş kapısı oluşturur. Şeker hastalığı, varisler gibi damar dolaşım bozukluğu olan kişilerde ayak bakımının kötü olması ve ayak mantar hastalığı tekrarlayan selülit (derin deri infeksiyonu) ve osteomiyelit (kemik iltihabı) gibi ciddi sağlık problemlerine neden olabilir.
Bazı basit kurallara uyarak ayak mantarından korunabilirsiniz:
Kasık mantarı; kasık bölgesinde, dermatofit tipi mantarların oluşturduğu kızarıklık, kaşıntı ve kepeklenme gibi belirtiler veren mantar enfeksiyonudur.
Dermatofit tipi mantarların enfekte kişilerden, hayvanlardan veya topraktan temas yoluyla veya vücuttaki başka bir odaktan yayılmasıyla oluşur.
Hastalık her yerde görülebilir, ancak sıcak iklimli bölgelerde daha sık ortaya çıkar.
Kötü hijyen bulaşmayı kolaylaştırabilir. Sıcak iklim şartları, nem, aşırı kilo, aşırı terleme, sıkı giysiler hastalığın ortaya çıkmasını kolaylaştırıcı nedenlerdir. Ortak kullanılan havlular veya banyolar ile kolayca bulaşabilir. Nadirde olsa insandan insana bulaşabilir. Vücudun başka bölgesindeki mantar enfeksiyonlarının bu bölgeye bulaşması sonucu da oluşabilir.
Hastalık daha çok erkeklerde görülmekle birlikte, kadınlarda da görülebilir. Özellikle ergenlik çağından sonra ortaya çıkar.
Hastalık kaşıntıya ve yanmaya yol açarak, hastaya rahatsızlık verebilir veya herhangi bir şikayet olmadan da seyredebilir. Kaşıntı, başlangıç döneminde şiddetli olabilir.
Kasık mantarı; en sık uyluğun üst ve iç yan kısmından başlar. Kaşıntı ve kızarıklık çoğunlukla iki taraflı olur. Bazen tek taraflı da görülebilir. Tedavi edilmediğinde hastalık göbek alt kısmı, makat, kalça yan taraflarına doğru yayılabilir. Ancak, hastalığın genital organlarda yerleşmesi oldukça seyrektir.
Hastalıkta sıklıkla yarım ay şeklinde keskin sınırlı, kenarları kepekli, kızarık, deriden kabarık, girintili çıkıntılı ortaya çıkar. Belirtiler çevreye doğru yavaşça yayılarak dev boyutlara ulaşabilir, bu sırada merkezde kısmi iyileşme olabilir. Şiddetli durumlarda kenar kısımlarda küçük sulu kabarcıklar veya iltihabi kabarcıklar ortaya çıkabilir. Hastalığın uzun sürmesi durumunda kaşıntıya bağlı deride kalınlaşmalar görülebilir. Hastaların çoğunda birlikte ayakta da mantar enfeksiyonu bulunur.
Tedavide belirtilerin yaygınlığı göz önünde bulundurulur. Yaygın olmayan durumlarda mantar kremleri genellikle yeterli olur. Yaygın durumların tedavisinde mantar kremleri ve ağızdan alınan mantar ilaçları ile tamamen şifa elde edilir. Tanısı kesinleşmiş mantar enfeksiyonlarının tedavisinde kortizon içeren kremlerin kullanılmasından kesinlikle kaçınılmalıdır. Hastalık belirtileri iz bırakmadan iyileşebileceği gibi hafif bir kahverenkli leke de kalabilir. Bu izde zaman içinde düzelir.
Hastalığın tekrar ortaya çıkması sık görülmekte olup, bunun engellenmesi için kolaylaştırıcı faktörlerin ortadan kaldırılması ve birlikte olduğu diğer mantar enfeksiyonlarının da tedavi edilmesi gereklidir. Kolaylaştırıcı faktörlerin ortadan kaldırılması için; sıkı ve ıslak giysilerden kaçınma, terleme ve sürtünmeyi azaltma, banyo sonrası bölgeyi iyi kurulama ve hastanın kullandığı havluları ayırması gibi koruyucu önlemler alınmalıdır.
Kandidiyazis maya tipi fırsatçı mantarlardan Candida albicans’ın neden olduğu deri ve mukozalarda ortaya çıkan bir enfeksiyondur.
Etken normalde deri yüzeyinde bulunmakta ancak burada bulanan diğer mikroorganizmalar (doğal flora) tarafından hastalık oluşturması sınırlanmaktadır. Bu mikroorganizmalar ile kandida türleri arasındaki denge bozulduğunda kandida vücutta çoğalır ve hastalık belirtileri ortaya çıkar.
Kandida enfeksiyonu genellikle ağız ve genital mukozada bulunur ancak bunun yanı sıra dudak kenarı, koltuk ve meme altı, kasıklar, çocuklarda arabezi bölgesi gibi derinin kıvrım yaptığı, nemli ve kapalı kaldığı alanlarda ortaya çıkar. Yerleştiği bölgeye göre değişen farklı klinik tablolara yol açar.
Hastalığın belirtileri o bölgede kaşıntı, yanma, ağrı, akıntı, kızarıklık oluşmasına neden olur. Ağızda: pamukçuk denilen kızarık, ağız içi ve dil üzerinde süt kalıntısı şeklinde beyazlıklarla ortaya çıkar. Dudak kıvrımları arasında: angüler keilitis, perleş dediğimiz ve dudak kenarında hafif kabuklanma ile seyreden kızarıklıklar bulunur. Genital mukozada: genital bölgede kızarıklık, kaşıntı yanma hissi ile beraber olan bulgular Deri kıvrımları özellikle kalça, koltuk ve meme altları, göbek kıvrımları, kasıklar, ara bezi bölgesinde ortaya çıkan ve pişik olarak isimlendirilen hastalık saptanabilir. Bunun dışında tırnaklarda kronik kandidal paronişi ismiyle (tırnak çevresi iltihabı) olarak gözlenir.
Altta yatan neden iyileştirilirse fırsatçı infeksiyona ait belirtiler de kolaylıkla tedavi olur. Ama kolaylaştırıcı faktörler devam ettiği sürece hastalığın tekrar oluşma riski vardır. Bağışıklık sisteminin aşırı baskılandığı durumlarda sistemik ve ciddi infeksiyonlar oluşturabilir.
Klinik bulgular ve mantarın mikroskopik incelemesi ile dermatolog tanı koyar. Korunmayı ve risk faktörlerini bildirerek tedaviyi planlar.
Kandida enfeksiyonun tedavisi hastalığın şiddetine, yaygınlığına ve altta yatan kolaylaştırıcı faktörlerin varlığına göre değişmektedir. Lokal enfeksiyon varlığında kandidaya etkili antifungal kremler yeterli olmaktadır. Eğer hastalık çok yaygınsa ağızdan) antifungal tedavi verilmesi gerekir. Uygun cilt bakımı hastalık tekrarının önlenmesi için şarttır. İlgili bölgelerin kuru tutulması, nemlenme ve sürtünmenin önlenmesi gerekir. Kandida enfeksiyonunun ortaya çıkmasını kolaylaştıran obezite, şeker hastalığı gibi tıbbi durumlar varsa mutlaka tedavi edilmelidir.
Saçlı deri mantar enfeksiyonu; çocukluk çağında, daha çok kırsal kesimde, sıklıkla hayvanlardan bulaşan mantarların neden olduğu, saçlarda kepeklenmeden iltihaplanmaya kadar çeşitli şekillerde karşımıza çıkan bir hastalıktır.
Saçlı deri mantarı yüzeysel olan; tinea kapitis süperfisialis, iltihaplı ve derin formu; tinea kapitis profunda, kellik yapan ve günümüzde nadir görülen formu; tinea kapitis favoza (favus) olmak üzere 3 tipte görülmektedir.
Saçlı deri mantar enfeksiyonları çocukluk çağında görülür. Erişkinlerde görülmez. Nedeni saçın yapısının erişkin insanlarda mantarın çoğalmasına imkan vermemesidir. Ancak ‘’Favus’’(tinea kapitis favoza) adlı mantar enfeksiyonu çocukluk çağında başlayıp tedavi edilmez ise erişkin yaşta da devam edebilir.
Çocuklar, enfeksiyonu genellikle kırsal kesimde hayvanlardan temas ile alırlar. Bunun dışında hayvan kaynaklı olmayan etkenlerde saçlı deri mantar enfeksiyonuna neden olabilmektedir. Gelişmiş ülkelerde ve şehirden gelen hastalarda mantar bulaşması kedi, köpek gibi evcil hayvanlardan da kaynaklanabilir.
Enfeksiyon genellikle kış aylarında görülür. Kış aylarında banyo sayısı azalmıştır, kolaylaştırıcı en büyük neden temizlik ve hijyen koşullarına gösterilen özenin azalmasıdır.
Tinea kapitis süperfisiyalis; yüzeyel tip saçta genellikle dökülmüş kepekli alanlar oluşturur. Saçlarda kepeklenme, dökülme ve kırılma, donuk ve cansız görünüm gibi belirtiler görülmektedir. Saçlı deride kılların döküldüğü saçsız alanlar görülmektedir. Az bir kısmı ergenlik dönemine kadar aynı şekilde devam eder. Bu hastalar ergenlik sonrası kendiliğinden iyileşir. Birçoğu iltihaplı tipi olan tinea kapitis profundaya ilerler.
Tinea kapitis profunda (kerion selsi); Derin, iltihaplı (Tinea kapitis profunda) tipidir. Çürük domates gibi hastanın kafasında şişlik görülür. Şişlik birden fazla sayıda olabilir. Saçlar uzun ise birbirine yapışık, donuk renkli, yer yer irin ve iltihabın görüldüğü bir halde de olabilir.
Tedavi edilmezse kalıcı saç kaybına neden olabilir ayrıca kan zehirlenmesine ve organların etkilenmesine neden olabilir. Saçlar lezyon bölgesinde kolayca ele gelir. Tek tek çekilmelidir. Böylelikle kıl kökündeki iltihap boşalabilir.
Tinea kapitis favoza; favus, günümüzde oldukça nadir görülür. Tedavisiz, ergenlik sonrası, yetişkin yaşta da devam edebilir. Kalıcı saç hasarı ve kaybına neden olur. Favusta olarak görülen klinik formda ise saç köküne yapışık kabuklar, saç kökünün zedelenmesi ve kalıcı saç kayıpları görülebilir. Hastalarda boyunda ağrılı lenf bezi şişlikleri göze çarpar.
Ateş yüksekliği olabilir. İltihabın organları etkilediği durumlarda etkilenen organa göre bulgular olabilir. Çarpıntı, idrarda kan görülmesi gibi belirtiler olabilir.
Tedavi hastalığın klinik durumuna ve tipine göre değişiklik göstermektedir. Tedavi ilerlemeyi ve bulaşmayı önler. Saç kaybı ihtimali vardır. Tedaviye ne kadar erken başlanırsa kalıcı saç kaybı miktarı o kadar azalır.
İltihaplanmış derin tip, tedavi edilmez ise iltihabın vücuda yayılması sonucu kalpte, böbreklerde ve organlarda hasara neden olabilir. Yüzeysel tip ise tedavi edilmezse derin tipe dönüşebilir. Tedavi edilmeyen olgular hastalığı kendi vücudunun diğer yerlerine ve başka çocuklara da bulaştırabilir.
Tedavide sürülen yerel ilaçlar, ağızdan mantar ilaçları kullanılır. İltihaplı yani derin tipte antibiyotik tedavisine iltihap geçene kadar devam edilir. Tedavi sırasında id reaksiyonu denen mantarın kendisine ve artıklarına karşı alerjik reaksiyon görülebilir.
Mantarın tedavi süresi değişmekle beraber ortalama süre 8 hafta kadardır.
Aynı tarak, saç fırçası, şapka, havlu, yastık, başlık kullanımından kaçınmak gerekir. Mantar sporları buralarda canlı kalabilir ve bulaşır.
Bu sayfa sadece bilgilendirme amaçlıdır. Doktoruzun muayenesi veya önerilerinin yerini tutmamaktadır.
Aklınıza takılan noktaları lütfen muayeneniz sırasında doktorunuz ile görüşünüz.